Αναβλητική συμπεριφορά. Τι κρύβεται πίσω από αυτήν;

Αν δυσκολεύεστε να παραδώσετε κάτι στην ώρα του,
αν κινητοποιείστε μόνο στο παραπέντε και ποτέ ο χρόνος δεν είναι αρκετός,
αν λέτε στον εαυτό σας ότι δεν θα ξανασυμβεί να φανείτε ασυνεπής αλλά την επόμενη φορά κάνετε ακριβώς το ίδιο, 
αν οι δικοί σας άνθρωποι ενοχλούνται και δυσανασχετούν μαζί σας επειδή ποτέ δεν κάνετε κάτι εντός χρόνου, τότε η αναβλητικότητα σας δυσκολεύει τη ζωή. Τη δική σας και των άλλων.

Η αναβλητικότητα έχει δύο διαστάσεις: την πρακτική και τη συναισθηματική. Πρακτικά ο αναβλητικός άνθρωπος είναι αυτός που αποφεύγει στην καθημερινή ζωή την ολοκλήρωση συγκεκριμένων στόχων. Συναισθηματικά η αναβλητική συμπεριφορά περιλαμβάνει άγχος, ενοχή, τύψεις, ανεπάρκεια…

Ο αναβλητικός άνθρωπος ουσιαστικά σαμποτάρει τον εαυτό του χωρίς να το συνειδητοποιεί! Η αναβλητικότητα δεν κρύβει πίσω της τεμπελιά αλλά έντονα και δυσάρεστα συναισθήματα. Ο αναβλητικός τύπος θέλει αλλά για κάποιους λόγους δεν μπορεί, ο τεμπέλης μπορεί αλλά δεν θέλει.

Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά;

Έλλειψη κινήτρου. Κάποιες φορές οι άνθρωποι που εξαντλούν τα χρονικά περιθώρια για να ολοκληρώσουν μια συγκεκριμένη υποχρέωση δεν έχουν κίνητρο. Το έργο που έχουν αναλάβει δεν το συνδέουν με τον εαυτό τους, δεν υπάρχει ενδιαφέρον οπότε χάνετε στην πορεία ο σκοπός και επανέρχεται λίγο πριν ο χρόνος εκπνεύσει.

Φόβος αποτυχίας. Κάποιοι άνθρωποι αφήνουν τα πάντα για την τελευταία στιγμή, αυτό είναι μια καλή δικαιολογία σε περίπτωση αποτυχίας “αφού το ξεκίνησα στο παραπέντε δικαιολογούμε να αποτύχω”. Μπορεί να τους αγχώνει πολύ ο στόχος μέσα λοιπόν από την αναβλητική συμπεριφορά αισθάνονται προσωρινά πλαστή συναισθηματική ασφάλεια γιατί ότι αγχώνει κρατιέται μακριά. Όταν ο στόχος έρθει χρονικά κοντά πανικοβάλλονται και τρέχουν να προλάβουν. Μπορεί να υπάρχει ακόμα φόβος για το άγνωστο και το καινούργιο.

Τελειομανία. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά μπορεί να κρύβεται ένα άτομο με υψηλές προσδοκίες και απαιτήσεις από τον εαυτό του, μέσα του όμως να υπάρχει κρυμμένη ανασφάλεια, φόβος αποτυχίας και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κατά συνέπεια ο φόβος μη εκπλήρωσης των προσδοκιών φοβίζει και οδηγεί σε συνεχείς αναβολές.

Θυμός, καταπίεση, καταθλιπτικό συναίσθημα. Οι ενήλικες που έχουν μεγαλώσει με καταπιεστικούς και αυταρχικούς γονείς οι οποίοι δεν τους άφηναν περιθώρια αντίδρασης και έκφρασης του θυμού σαν παιδιά, έμαθαν να αντιδρούν με παθητικότητα εκφράζοντας μέσα από την παθητική στάση το θυμό τους. Σαν ενήλικες πια δεν αντιδρούν με λόγια, δεν εκφράζουν άρνηση για ότι τους ζητούν οι άλλοι ( δεν μπορώ , δεν προλαβαίνω να το κάνω) αλλά απαντούν καταφατικά αναλαμβάνοντας υποχρεώσεις και η αντίδραση εκφράζεται με αναβλητική συμπεριφορά. Με την αναβολή και την καθυστέρηση κάνουν και τους άλλους να υποφέρουν μαζί τους μεταφέροντας τους άγχος. Το αυστηρό περιβάλλον ανατροφής δημιουργεί έναν αναβλητικό ενήλικα αφού δεν ενθαρρύνει προσωπικές αποφάσεις και δεν δημιουργεί συνθήκες για το σχηματισμό προσωπικών κινήτρων και δράσης.

Συνήθεια. Για κάποιους άλλους η αναβλητικότητα έχει γίνει δεύτερη φύση και με τα χρόνια συνήθεια. Η έκρηξη αδρεναλίνης της τελευταίας στιγμής, τους κινητοποιεί και μπορούν να δοθούν ολοκληρωτικά στο έργο αλλά ο χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους αντικειμενικά είναι ελάχιστος. Η αίσθηση πίεσης τους κινητοποιεί, τους γεμίζει συναισθηματικά και με αυτό τον τρόπο ξεχνούν τα προσωπικά τους προβλήματά και ξεφεύγουν από τα αρνητικά και δυσάρεστα συναισθήματα που κατακλύζουν συνήθως τη διάθεσή τους.

Ότι κι αν κρύβεται πίσω από την αναβλητική συμπεριφορά: έλλειψη κινήτρου, φόβος αποτυχίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, θυμός, συνήθεια ο άνθρωπος που αναβάλλει διαρκώς και αφήνει σχεδόν τα πάντα για την τελευταία στιγμή δεν νιώθει άνετα ,με αυτό που του συμβαίνει. Καταλαβαίνει ότι με τη συμπεριφορά του δημιουργεί προβλήματα στη σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους. Μπορεί να βιώνει αίσθημα αποτυχίας, αμφιβολία για εαυτό και ικανότητες, άγχος, να νιώθει άχρηστος, ανίκανος χωρίς ποτέ να το δηλώνει με λόγια. Με την αναβλητικότητά του, γίνεται εκτός από επίκεντρο προσοχής και θέμα συζήτησης γιατί αγχώνει, αναστατώνει, εκνευρίζει όλους.

Πότε η αναβλητικότητα αποτελεί πρόβλημα;

Περιστασιακά όλοι μας διερχόμαστε από περιόδους αναβλητικότητας. Η αναβλητικότητα γίνεται πρόβλημα ζωής όταν νιώθετε άρρωστοι ψυχικά και σωματικά, όταν σας προκαλεί θλίψη η συμπεριφορά σας, όταν αισθάνεστε ανήμποροι και αδύναμοι να ελέγξετε τη ζωή σας, να πάρετε αποφάσεις, όταν υπάρχει σύγκρουση με τους γύρω σας. Όταν η αναβλητικότητα γίνει πρόβλημα και δεν σας επιτρέπει να οργανώσετε τη ζωή σας και να διαχειριστείτε καταστάσεις με αποτελεσματικό τρόπο η αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης θα βοηθήσει ώστε να βγείτε από τον φαύλο κύκλο της αναβλητικότητας.

άρθρο της Μαρίας Σκαρλάτου, δημοσιεύτηκε στο Ψυχολογείν