Maria Skarlatou

Καθρέφτη καθρεφτάκι μου…

ο μύθος του Νάρκισσου.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο  Νάρκισσος  ήταν γιος της νύμφης Λειριώπης και του ποταμού Κηφισού. Ήταν τόσο όμορφος που όλες οι νύμφες ήταν ερωτευμένες μαζί του, αυτός όμως της απέρριπτε. Όταν είδε το είδωλό του να καθρεφτίζεται  στα νερά ενός ποταμού, έμεινε μαγεμένος να θαυμάζει την εικόνα του κι έτσι πέθανε κοιτώντας τον εαυτό του.

Η αλληγορική αυτή ιστορία περιγράφει τα ακριβή χαρακτηριστικά μιας διαταραχής στην οποία ο Νάρκισσος έδωσε το όνομά του: τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.

Τα χαρακτηριστικά της σύμφωνα με το DSM-IV TR είναι: 

 - έντονο αίσθημα υπεροψίας, μεγάλη ιδέα για τον εαυτό,

- φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, ομορφιάς κ.ά

-το άτομο θεωρεί τον εαυτό του ξεχωριστό, μοναδικό και πιστεύει ότι οι μόνοι που μπορούν να το καταλάβουν είναι επίσης ξεχωριστοί άνθρωποι,

- απαιτεί διαρκώς θαυμασμό,

- αναμένει ξεχωριστή μεταχείριση από τρίτους και απαιτεί όλοι να συμμορφώνονται με τις προσδοκίες του, 

- εκμεταλλεύεται τους άλλους, είναι χειριστικό για να πετύχει τους σκοπούς του,

- αδιαφορεί για τα συναισθήματα του άλλου, αδυνατεί να τα κατανοήσει,

- ζηλεύει έντονα ή πιστεύει ότι οι άλλοι το ζηλεύουν,

- έχει έντονα αλαζονική και υπεροπτική συμπεριφορά.

Αρκεί κάποιος να έχει πέντε από αυτά τα χαρακτηριστικά για να θεωρήσουμε ότι πάσχει από ναρκισσιστική διαταραχή. Να σημειωθεί εδώ ότι όλοι μπορεί να έχουμε κάποια από αυτά τα γνωρίσματα, αυτό που μετρά για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει είναι ο βαθμός και η μεγάλη ένταση των χαρακτηριστικών που προαναφέρθηκαν.  Στην διαταραχή προσωπικότητας το άτομο είναι δυσλειτουργικό στην καθημερινότητά του και τα χαρακτηριστικά αυτά είναι πολύ έντονα.

Κύρια χαρακτηριστικά λοιπόν της συμπεριφοράς του ατόμου με ναρκισσιστική διαταραχή είναι: η αλαζονεία, η υπεροψία, το  αίσθημα ανωτερότητας, η αδυναμία να σκεφτεί τα συναισθήματα των άλλων.

Ας δούμε πως μπορεί να λειτουργεί ένα τέτοιο άτομο στην καθημερινότητά του.

-Μπορεί εύκολα να πληγώσει, ακόμα και να καταστρέψει δικούς του ανθρώπους (οικονομικά, κοινωνικά) μόνο και μόνο για να πετύχει το δικό του στόχο. π.χ. Θέλει να αγοράσει καινούργιο αμάξι θα το κάνει παίρνοντας χρήματα από τους γονείς του/της αδιαφορώντας αν εκείνοι την επόμενη μέρα δεν έχουν χρήματα για το σουπερμάρκετ.

-Οι κοινωνικοί κανόνες θεωρεί ότι δεν το αφορούν, αφορούν όλους τους άλλους, για παράδειγμα δεν θα περιμένει στην ουρά υπηρεσίας για να εξυπηρετηθεί, θα μπει μπροστά θεωρώντας ότι πρέπει να εξυπηρετηθεί πρώτο δικαιωματικά  ενώ οι άλλοι κοινοί θνητοί είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν τη σειρά τους!  

-Φέρεται εκδικητικά  αν του αρνηθούν εξυπηρέτηση, χάρη, ότι ζητήσει,

-δεν μπορεί να αντέξει την κριτική, θυμώνει,

-επιλέγει να σχετιστεί με άτομα «υψηλής κοινωνικής θέσης» για να νιώσει σημαντικό.

Κάτω από αυτές της συμπεριφορές κρύβετε  αδυναμία να δεχτεί τον εαυτό του όπως είναι πραγματικά με ελαττώματα και προτερήματα. Κι από τη στιγμή που δεν αποδέχεται τον εαυτό του ερωτεύεται μια ψεύτικη εικόνα. Στη συνέχεια αυτή η ψεύτικη εικόνα τον δυσκολεύει  να δημιουργήσει αληθινές σχέσεις με τους άλλους.  Και μέσα του αν ξύσεις το λεπτό στρώμα υπερβολικής αυτοπεποίθησης και σιγουριάς θα βρεις πολύ μοναξιά, φόβο εγκατάλειψης, φόβο μην καταλάβουν οι άλλοι την ψεύτική εικόνα που με τόσο κόπο καλλιεργεί καθημερινά, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση που κατά βάθος υπάρχει…

Τα επαγγέλματα που επιλέγουν οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες  είναι τέτοια που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να είναι το επίκεντρο της προσοχής. Άτομα  με ναρκισσιστική διαταραχή στην  ιστορία ήταν η Κλεοπάτρα, ο Αδόλφος Χίτλερ . Από τον καλλιτεχνικό χώρο ο Έλτον Τζον, ο Μάικλ Τζάκσον  κ.α.

Η ναρκισσιστική διαταραχή έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία και στη σχέση του παιδιού με τους γονείς.

Μπορεί σε μια οικογένεια οι γονείς να μεγαλώνουν τα παιδιά με βάση το καλύτερο που πιστεύουν οι ίδιοι γι’ αυτά αγνοώντας τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού. Αποτέλεσμα το παιδί μεγαλώνει σαν προέκταση του γονιού, αναπτύσσοντας ένα «προσωπείο» που το εμποδίζει να δει πραγματικά τις δικές του ανάγκες.

Σε κάποιες οικογένειες μπορεί ένας γονιός να είναι αδιάφορος κι ο άλλος πολύ φιλόδοξος. Το παιδί λοιπόν αγωνίζεται να εκπληρώσει τις προσδοκίες του φιλόδοξου γονέα και να καταφέρει να κερδίσει την προσοχή και το θαυμασμό του αδιάφορου γονέα. Δεν μαθαίνει ποτέ τον αληθινό του εαυτό του γιατί παλεύει για μια ιδανική – ψεύτικη εικόνα.

Αυτό που αισθάνεται το παιδί τελικά είναι έλλειψη αγάπης γι’ αυτό που είναι πραγματικά, για να το αγαπούν πρέπει να δείχνει κάτι άλλο, μια ψεύτικη - ιδανική εικόνα. Διαμορφώνει έναν αδύναμο χαρακτήρα  και για  να καταφέρει να επιβιώσει αντιδρά με ναρκισσιστικές συμπεριφορές. 

Για να αποδείξει ότι αξίζει επιδιώκει να κατατάσσει τον εαυτό του σε μια ξεχωριστεί κατηγορία. Γίνεται κάποιος για να εκδικηθεί για το παρελθόν του. Έχει αρνητική εικόνα του κόσμου. Νιώθει κατώτερος και αντιδρά για να καλύψει τα συναισθήματα ανημπόριας, ανικανότητας κ.α.

Θεραπεύεται η ναρκισσιστική διαταραχή; 

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των ατόμων με διαταραχή προσωπικότητας είναι το εξής:  το άτομο θεωρεί ότι οι δυσκολίες στη ζωή του, στις σχέσεις του, στην εργασία του προέρχονται από τους άλλους κι όχι από το ίδιο. Από τη στιγμή που συνειδητοποιήσει ότι το πρόβλημα είναι δικό του μπορεί να ωφεληθεί από την ψυχοθεραπεία. Όμως το πιο εύκολο και βολικό είναι να ρίχνεις το φταίξιμο στους άλλους παρά να δεις που κάνεις εσύ το λάθος. Έτσι δεν είναι;

 Άρθρο της Μαρίας Σκαρλάτου