Διατροφικές διαταραχές. Βουλιμία - Ανορεξία.

Οι διατροφικές διαταραχές για χρόνια θεωρούνταν ασθένειες οργανικής κυρίως προέλευσης εξ ου και ο όρος νευρική και νευρογενής ανορεξία και βουλιμία. Στη συνέχεια η ενίσχυση των ψυχολογικών θεωριών οδήγησε στη χρήση των όρων «ψυχογενής» ανορεξία και «ψυχογενής» βουλιμία.

 Στην ουσία οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο τα αίτια του οποίου είναι σύνθετα και αλληλοσυνδυάζονται μεταξύ τους.

Οι διατροφικές διαταραχές είναι περισσότερο συχνές στις γυναίκες. Άλλωστε τα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς στο δυτικό κόσμο είναι πιο πιεστικά για τις γυναίκες. Επίσης προκαλεί έκπληξη ότι συμβαίνουν σε χώρες όπου η τροφή υπάρχει σε αφθονία.

Ψυχολογική κατάσταση και διατροφή. Πως συνδέονται και πως αλληλεπιδρούν;

Oι σύγχρονες συνθήκες ζωής σχετίζονται με υψηλά επίπεδα άγχους και η τροφή συχνά λειτουργεί σαν φάρμακο κατά του άγχους. Όταν βιώνουμε ψυχολογική πίεση, όταν αισθανόμαστε αγχωμένοι κουρασμένοι, θυμωμένοι, αναστατωμένοι, καταφεύγουμε στο φαγητό με παρορμητικό ή ανεξέλεγκτο τρόπο καλύπτοντας συναισθηματικές ανάγκες που δεν ικανοποιούνται.

Συμβαίνει σε όλους μας να τρώμε περισσότερο ή λιγότερο όταν  αντιμετωπίζουμε δύσκολες και δυσάρεστες ψυχικές καταστάσεις. Πότε όμως περνάμε τη διαχωριστική  γραμμή και μπαίνουμε στις διατροφικές διαταραχές; Οι ορισμοί θα μας βοηθήσουμε να κάνουμε τη διάκριση.

Και στην ανορεξία και στη βουλιμία υπάρχει εμμονή με τις έννοιες: δίαιτα, διατροφή, έλεγχος βάρους, θερμίδες, υπάρχει έντονη ενασχόληση με το φαγητό.  

Ορισμός ψυχογενούς ανορεξίας : Εκούσιος περιορισμός της λήψης τροφής, αυτό-επιβαλλόμενη ασιτία, άρνηση του ατόμου να διατηρήσει ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος. Πάνω από 90% των ατόμων που υποφέρουν από την διαταραχή είναι γυναίκες. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 17 και σπανίως η διαταραχή αρχίζει μετά τα 40. Η νευρική ανορεξία είναι δυνητικά θανατηφόρος διαταραχή, η θνησιμότητα ξεπερνά το 10%.

Ψυχολογικό προφίλ

 Υπάρχει διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος. Το άτομο έχει αρνητική αυτοεικόνα και θεωρεί ότι οι σωματικές αναλογίες του είναι κατά πολύ μεγαλύτερες των πραγματικών αναλογιών.

 Η χαμηλή αυτοεκτίμηση χαρακτηρίζει τα ανορεκτικά άτομα. Συνήθως είναι τελειομανή  και αυστηρά με τον εαυτό τους.

 Οι συναισθηματικές δυσκολίες χαρακτηρίζουν τη σχέση με εαυτό και με τους σημαντικούς  άλλους. Ο φόβος του πάχους κατέχει σημαντική θέση στην καθημερινότητά τους.

Παράλληλα συνοδεύεται από σοβαρές σωματικές διαταραχές όπως αμηνόρροια, υποθερμία, καρδιακές και ενδοκρινικές ανωμαλίες και μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες περιπτώσεις ακόμη και στο θάνατο. Για τον λόγο αυτό αρκετές φορές κρίνεται αναγκαία και η νοσηλεία του ατόμου ώστε να ξεπεράσει τον κίνδυνο.

Ορισμός ψυχογενούς βουλιμίας

Βασικό χαρακτηριστικό της βουλιμίας είναι οι κρίσεις υπερφαγίας. Το άτομο αδυνατεί να ελέγξει την κατανάλωση τροφής κατά τη  διάρκεια των κρίσεων και καταναλώνει με γρήγορο ρυθμό τρόφιμα συνήθως υψηλής θερμιδικής αξίας που απαγορεύει στον εαυτό του καθημερινά και που μπορούν να μασηθούν γρήγορα όπως γλυκά, κουλουράκια, σοκολάτες. Παράλληλα επιδίδεται σε διάφορες ενέργειες που σκοπό έχουν την μη αύξηση του βάρους όπως αυτό-προκαλούμενος εμετός, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών, υπερβολική άσκηση.  Οι βουλιμικοί τρώνε κρυφά, κρύβουν τη συμπεριφορά αυτή από τους οικείους τους, τρώνε μέχρι να νιώσουν πόνο στην κοιλιά.

Το 80% των ανθρώπων που πάσχουν από βουλιμία προκαλούν στη συνέχεια εμετό με σκοπό τον έλεγχο του βάρους και τη μείωση των αισθημάτων ενοχής για αυτό που έκαναν. Επίσης ο εμετός προκαλεί ανακούφιση από την σωματική ενόχληση πόνο που προκαλεί η υπερφαγία.

Για να δοθεί η διάγνωση θα πρέπει τα συμπτώματα οι κρίσεις δηλαδή να έχουν συχνότητα δύο φορές την εβδομάδα για τρεις μήνες. Συγκριτικά με την ανορεξία η βουλιμία παρουσιάζεται αργότερα, νωρίς στην ενήλικη ζωή και οι γυναίκες που πάσχουν έχουν φυσιολογικό βάρος ή λίγα παραπάνω κιλά.

Ψυχολογικό προφίλ

Υπάρχουν καταθλιπτικά συμπτώματα. Είναι αγχώδη άτομα. Συνήθως περνούν δύσκολα την εφηβεία. Είναι εξωστρεφείς και παρορμητικοί. Έχουν ευμετάβλητη διάθεση. Μπορεί να πίνουν ή να καπνίζουν πολύ. Δυσκολεύονται με τους αποχωρισμούς. Έχουν πολλές απαιτήσεις από τον εαυτό τους.  Όμως συνήθως κρύβουν τα παραπάνω γιατί παρουσιάζονται ως δυναμικά άτομα, υπεύθυνα με τάση στην τελειομανία.

Ο σημαντικός ρόλος του περιβάλλοντος.

Συνήθως οι διατροφικές διαταραχές μένουν κρυφές από το περιβάλλον. Τα ανορεξικά άτομα αποφεύγουν να τρώνε στο οικογενειακό τραπέζι βρίσκοντας δικαιολογίες π.χ. έχω φάει νωρίτερα, δεν πεινάω….συνήθως γίνονται αντιληπτά όταν υπάρχει αισθητή απώλεια βάρους.

Τα βουλιμικά άτομα κρύβονται για να καταναλώσουν τροφή και μετά κρύβονται για να προκαλέσουν εμετό. Υπάρχουν άτομα που έπασχαν από βουλιμία για χρόνια και το οικογενειακό περιβάλλον δεν το είχε καν υποψιαστεί… Από αυτό κατανοούμε πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος στην έγκαιρη διάγνωση και λήψη βοήθειας του ατόμου που πάσχει. Στη συνέχεια η βοήθεια ομάδας ειδικών γιατρού, ψυχολόγου, διατροφολόγου είναι απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει θεραπεία της βουλιμίας και της ανορεξίας. Πρώτο μέλημα των ειδικών είναι η σταθεροποίηση στο φυσιολογικό βάρος και η φυσιολογική πρόσληψη τροφής  κυρίως στην περίπτωση της ανορεξίας και δεύτερο η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.

 Άρθρο της Μαρίας Σκαρλάτου